Yıkık şehrin akbabaları: Demir avcısı Suriyeli savaş zenginleri

Suriye rejimine yakın iş adamları arasında hükümet güçlerinin kontrolünü yeniden ele geçirdiği ve neredeyse tamamen harap olmuş bölgelerden toplanan “hurda demirlerini” satın alma ve yeniden üretme konusunda bir rekabet ortaya çıktı.

Sekiz yıl süren savaş boyunca Suriye ordusu, silahlı muhalif gruplar, DEAŞ ve El-Nusra Cephesi kontrolü altındaki birçok bölgeyi yeniden ele geçirmeyi başardı. Bu hâkimiyet, Halep şehrinin, antik Humus kentinin ve Rif Şam’ın Darayya kentinin mahallelerinde ve Şam’ın güneyindeki Yermuk Mülteci Kampı’nda olduğu gibi bu bölgelerin çoğunun neredeyse tamamen harap edilmesine yol açan şiddetli çatışmalardan sonra gerçekleşti.

Uzun süren savaş yıllarında, “toplama” olarak tabir edilen bir şey ortaya çıktı. “Toplama”, rejim ordusunun unsurları ve ona bağlı milislerin tekrar ele geçirilen şehir, kasaba ve köylerdeki evlerin eşya ve mobilyalarını yağmalamasının üstü kapalı ifadesidir. Nitekim yıkılmış binalardan çıkarılan alüminyum ve demir kapı ile pencerelerin, demir çubukların ve bakır tellerin bu binaların önünde yığınlar halinde toplandığı ve yakınlardaki tartılarla paha biçildikten sonra bölgeden götürülmek üzere büyük kamyonlara yüklendiği gözlemleniyor.

Bölgedeki kaynaklar, Şarku’l Avsat’a rejim ordusunun görevlilerinin ve milislerin nüfuz sahibi unsurlarının, bu bölgelerin kontrolünün yeniden ele geçirilmesiyle sonuçlanan askeri operasyonları yürütmeleri sonrasında, şehirleri, kasabaları ve köyleri, her görevliye özel bir bölge düşecek şekilde böldüklerini açıkladı. Kaynaklar, bunların kendi özel bölgesinde olup bitenleri kişisel olarak denetlediğini belirttiler.

Söz konusu kaynaklar, bu kapı ve pencerelerin sökülmesi, yıkılan çatılardan demir çubukların çıkarılması ve harap olmuş binaların önüne yığılması için çalışan işçiler de dâhil olmak üzere ordunun üyesi olabilecek bir grup insanın bu amaçla faaliyet yürüttüğünü bildirdi. Sıradan işçilere çalışmaları karşılığında günlük ücret ödendiğine, ordu unsurlarının ise bölgeden sorumlu görevlinin emirlerini yerine getirdiklerine dikkat çektiler.

BELLİ BİR ŞİRKETE SATILIYOR

Kaynaklar, “Durum basitçe, bu bölgeleri kontrol eden ordu görevlilerinin ve milislerin hurda demirleri satması ve hükümet yetkililerinin de buna göz yummasıdır” dedi. Kaynaklar ayrıca, hurda demirlerin belirli bir şirkete (Hamsho International’a) satıldığına işaret ettiler. Şirketin, yetkilileri aracılığıyla tartma, taşıma ve kamyonlarla şirketin Rif Şam’da bulunan Adra sanayi bölgesinde hurda demirlerin eritilip tekrar üretildiği demir fabrikasına ulaştırılması işlemlerini denetlediğini ve takip ettiğini kaydettiler.

Öte yandan kaynaklar, günlük olarak toplanan ve şirkete satılan hurda demirlerin miktarlarını belirtmekten kaçındılar. Yeniden ele geçirilen bu bölgelerden hemen hemen her gün hurda demirlerle yüklü onlarca kamyonun hareket etmesi ve fabrikaya güvenli bir şekilde ulaşmaları için bu kamyonlara ordu ve güvenlik unsurları ya da milisleri taşıyan koruma araçlarının eşlik etmesi, komşu çevredeki vatandaşların da dikkatini çekti.

“Selimiye-Esriya-Hanasır” dan geçen ve 2012’de muhalif grupların Uluslararası Halep-Şam Yolu’nu kapatması sonrasında Suriye hükümeti tarafından açılan alternatif Şam-Halep yolunda seyahat eden görgü tanıkları, Şarku’l Avsat’a, Halep’in doğu semtlerinden gelen ve ülkenin güneyine yönelen hurda demirlerle yüklü onlarca kamyon gördüklerinden bahsettiler.

Rejim ordusu ve müttefiklerinin Doğu Guta’nın kontrolünü ele geçirdiği Nisan 2018’de, Harasta-Dahiyetül Esed, Harasta- Panorama, Hamiş- Mesakin Berze yollarında da Doğu Guta sakinlerinin evlerinden ve dükkânlarından çalınan eşyaları ve hurda demirleri taşıyan çok sayıda kamyon görüldü. Savaş yıllarında, büyük ölçüde zarara uğraması sonucu Suriye’deki bir dizi demir fabrikasının çalışmayı durdurması ve Batı ve Arap ülkelerinin Suriye hükümetine uyguladığı ekonomik yaptırımlar nedeniyle, inşaatta kullanılan yüksek gerilimli demirin ton fiyatı 2010’da 45 binken şu an 340 bin liraya yükseldi. (ABD doları şu anda yaklaşık 535 Suriye lirası değerinde.)

HAMŞU İSMİ SON GÜNLERDE ÖN PLANA ÇIKIYOR

Diğer taraftan, Suriye Milletvekili Muhammed Hamşu’nun adı Suriye ekonomisinde öne çıktı. Hali hazırda Şam Ticaret Odası Sekreterliği ve Suriye Ticaret Odaları Federasyonu (STOF) Sekreterliği görevlerinde bulunan ve Şam’dan parlamento üyesi olan Hamşu, 2011’den beri ABD yaptırımlarıyla karşı karşıya. Hamşu, kendisine uygulanan AB yaptırımlarını 2014 yılı sonunda kaldırabildi.

Aralık 2015’te Başbakan Vail el-Halki, Hamşu başkanlığında Suriye Maden ve Çelik Konseyi’nin kurulmasına ilişkin bir kararname çıkardı. Kararname uyarınca 17 üyeden oluşan bir yönetim kurulu atandı.

Ekonomistlere göre maliyeti 400 milyar dolar olan yeniden imar sürecinden bahsetmesiyle birlikte Hamşu’nun adı son zamanlarda Suriye ekonomisinde ​​belirgin bir şekilde öne çıktı. Hamşu, geçen yılın sonlarında üst düzey iş adamlarından oluşan bir heyet başkanlığında, Suriye hükümetinin müttefiki olan İran’ı ziyaret etti ve ardından BAE’ye bir başka ziyarette daha bulundu.

Şarkul Avsat