Suriye rejimi, ‘savaş adamlarını’ saf dışı bırakarak ekonomi cephesini yeniden düzenliyor

Rejim, işadamı Rami Mahluf’un yokluğunun neden olduğu kargaşayı kontrol altına almaya çalışıyor

Suriye rejimi, savaş yıllarında rejimin temellerinin istikrar kazanmasına katkıda bulunan finans ve iş adamlarının nüfuzlarındaki değişiklikler sürerken ekonomik cephesini yeniden düzenliyor gibi görünüyor, ancak beklentilerin aksine gelişmeler de yaşanıyor.

Son Şam Ticaret Odası başkanlığı seçimlerinde, savaş sırasında Suriye’deki iş sahasının önde gelen isimlerinden biri haline gelen işadamı Vesim Enver Kattan’ın yerine Muhammed Ebu el-Huda el-Lahham geldi. Suriye rejimine yakın önde gelen işadamları arasında bulunan Kattan, Şam Ticaret Odası seçimlerinde en fazla desteklenen aday olmasına rağmen adı, uluslararası yaptırımlar listesinde yer aldığından rakibinin 10 oy gerisinde kalarak ikinci sırada yer aldı. Suriye’nin ekonomi başkenti olarak bilinen Halep’teki Ticaret Odası seçimlerinde ise, savaş sırasında ortaya çıkan ve ulaşım, yatırım ve ticaret alanında faaliyet gösteren Katerji International Group’un sahibi Husam Katırcı’nın kardeşlerinden Muhammed Fadıl Katırcı’nın yerine işadamı Muhammed Amir Hamevi seçildi. Uluslararası yaptırımlar listesinde yer alan Katerji International Group, Suriye’nin petrolünü ve buğdayını, Fırat’ın doğusunda DEAŞ’ın ve Kürt Özerk Yönetimi’nin kontrolündeki bölgelerden rejimin kontrolündeki bölgelere taşıma alanında faaliyet gösteriyor.

Şam ve Halep’teki iki odanın başkanlığından ihraç edilmelerine rağmen, Vesim Kattan Şam Ticaret Odası Yönetim Kurulu üyeliğini elde ederken, Halep Ticaret Odası sekreterliğini kazanan Katerji, Halep Ticaret Odası’nın galiplerinin çoğunun savaş sırasında ortaya çıkan ve etkilenenler olduğunu kaydetti.

Şam ve Halep ticaret odalarının başkanları değişse de Vesim Kattan Şam Odası Yönetim Kurulu üyeliğinde kalırken, Katırcı da Halep Ticaret Odası genel sekreterliğine getirildi. Bununla birlikte Halep Ticaret Odası Yönetim Kurulu üyeliğini kazananların çoğu, savaş sırasında öne çıkan isimler olurken Muhammed Gassan el-Kalla, Şehbender et-Tuccar, Muhammed Hamşo, Ammar el-Berdan ve İrfan Derkel gibi Şam Ticaret Odası Yönetim Kurulu’nda her zaman yer alan geleneksel isimler yerlerini yenilerine bıraktılar.

Şarku’l Avsat’a konuşan Şam’a yakın kaynaklar, Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed’in kuzeni Rami Mahluf’un (51) Suriye ekonomisinden dışlanmasına neden olduğu dalgalanmayı kontrol altına almak için rejimin, ekonomik cephesini, yeniden düzenlemek amacıyla bir kampanya yürüttüğünü söylediler. Kaynaklar, onca yıldır Esed ailesinin parasını ve işlerini yöneten Beşşar Esed’in dayısı Muhammed Mahluf’un ölümünden sonra görevi, Rami Mahluf karşıtı operasyonu yöneten eşi Esma Esed’in devraldığını’ belirttiler.

Kaynaklar, bu değişimin, İran ve Rusya arasındaki Suriye’de sağlamaya çalıştıkları güç dengesi zemininde, savaş sırasında ortaya çıkan ve ekonomik güç haline gelen işadamlarının nüfuzunu sınırlamanın yanı sıra Suriye lirasının dolar karşısında yüzde 80 oranında değer kaybederek çöküşüyle birlikte kış aylarında daha da şiddetlenmesi beklenen ekmek ve yakıt kıtlığı krizi çerçevesinde Esed’in kartlarını yeniden karmaya çalıştığı yeni bir süreç olduğunu vurguladılar.

Washington, geçtiğimiz Haziran ayında, Suriyeli kurumlara ve isimlere yönelik en ağır yaptırım paketini uygulamaya başladı. Ardından yaptırımlar listesine, Devlet Başkanı’nın en büyük oğlu Hafız (18) dahil olmak üzere 14 kişinin daha ismi eklendi.

Suriye rejimi, işadamları ve para üzerindeki kontrolünü sıkılaştırmak, çökmekte olan ekonomiyi desteklemek ve çıkarlarını korumak amacıyla işadamlarından para toplamak için ticaret ve sanayi odalarını kullanıyor. Son olarak Suriye Kalkınma Genel Sekreterliği aracılığıyla Esma Esed tarafından başlatılan yangınlardan etkilenenlere yönelik bağış kampanyası çerçevesinde, işadamlarından yaklaşık iki hafta gibi kısa bir süre zarfında 6 milyar lira toplandı.

Bazıları rejimin, bütçe açığını, işadamlarının parasını alarak kapatmaya çalıştığını düşünürken, bazıları da Suriyelilerden büyük miktarda para çekip olası değişikliklere hazırlık için güvenli yerlerde toplamaya çalıştığına inanıyor.

Öte yandan dün rejimin Suriyeli işadamlarını hedef alan kampanyalarına bir yenisi daha eklendi. 2018 yılında Lübnan’dan Suriye’ye dönen ve rejim ile anlaştıktan sonra muhalefeti desteklemekle suçlanan Heysem Cud’un temsil ettiği el-Cud ailesine ait Abraj Souria (Suriye Kuleleri) Şirketi’ne el koydu. Şirket, yine 2018 yılında işadamı Nebil Tumeh ile ortak olarak ‘Suriye Kuleleri Projesi’ni başlattı. Rejim ise proje için tüm imkânlarını seferber etme sözü verdi. Ancak dün bu sözün vazgeçti ve şirketi feshetme kararı aldı. Şirket ve ona ait tüm mülklerin yönetimi, Suriyeli ünlü komedyen Dureyd Lahham’ın oğlu işadamı Sair Lahham’a verildi. Bu kararın, Heysem Cud’un Suriye’de ‘Marota City’ projesi dahil olmak üzere birçok yatırım yapmasından ötürü tamamen iflas etmesine yol açması bekleniyor.

Bununla birlikte rejim, Suriye’nin en ünlü işadamlarından olan ve bizzat Devlet Başkanı Esed’e yakınlıklarıyla bilinen Saib Nahas ve Hani Azuz’un mallarına da tedbir koyulması kararı aldı. Maliye Bakanlığı’nın Halep’in önde gelen iş adamlarından Azuz’a para cezası kesmesi de Şam’da büyük bir şok etkisi yarattı. Rami Mahluf’un yönetim kurulu başkanlığını yaptığı Şam Holding’in de hissedarlarından biri olan Azuz’a, 186 milyon Suriye lirası tutarında mal ithalatı ve ihracatında kaçakçılık yaptığı gerekçesiyle yaklaşık 565 milyon Suriye lirası (350 bin dolar) para ceza kesildi.

Öte yandan Saib Nahas’ın 1980’lerin başlarındaki İran-Irak savaşının başlangıcına kadar uzanan Nahas ile Tahran arasındaki yakın ilişki nedeniyle İran’ın doğrudan ve güçlü baskıda bulunması sonucu rejim, Nahas’ın mallarına el koyma kararından vazgeçti.

Şarkul Avsat