Viyana’da dün basın mensuplarının karşısına geçen Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu Genel Müdürü Rafael Mariano Grossi

UAEK: İran nükleer anlaşmaya uymuyor

Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEK) İran’ın nükleer anlaşmadaki yükümlülüklerini ihlal etmeye başladığını vurgulayarak Natanz Nükleer Tesisi’nde gelişmiş IR-2m uranyum zenginleştirici santrifüjlerine uranyum hekzaflorür (UF6) gazı pompalamaya başladığını belirtti. Bununla eş zamanlı olarak İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif bir açıklama yaparak ABD Başkanı seçilen Joe Biden’ın yaptırımları kaldırılması durumunda Tahran’ın tüm yükümlülüklerine geri dönmeye hazır olduğunu belirtti.

UAEK’nin raporunda Tahran’ın Natanz’daki yer altı tesisine bir dizi IR-2m uranyum zenginleştirici santrifüj kurduğu ve bunları yerin üstünde bulunan gelişmiş santrifüj sistemleri ile uranyum zenginleştirdiği bir istasyondan taşıdığı belirtildi.

Natanz, uranyum zenginleştirmede İran’ın en önemli tesislerinden biri sayılıyor. Aynı şekilde ABD Başkanı Donald Trump geçtiğimiz günlerde bu tesise saldırma seçeneklerini gözden geçirmişti.

Nükleer anlaşma gereğince İran’ın uranyum zenginleştirmek için yalnızca 5 bin 60 adet IR-1 kullanmasına izin veriliyor ve tesiste yalnızca IR-1 makineleri kullanma hakkı bulunuyor.

UAEK iki gün önce üye devletlere sunduğu raporunda “UAEK, İran’ın 14 Kasım 2020 tarihinde Natanz tesisine kurulan yeni IR-2M santrifüjlere uranyum hekzaflorür (UF6) gazı pompalamaya başladığını teyit etti” ifadeleri yer aldı.

İran, Trump’ın 2018 yılında nükleer anlaşmadan geri çekilip Tahran’a tekrar yaptırımlar uygulamasına karşılık “nükleer anlaşmadan aşamalı olarak geri çekilme” çerçevesinde 2019 yılının mayıs ayından beri uranyum zenginleştirme saflık derecesi ve zenginleştirilmiş uranyum stokları da dahil olmak üzere nükleer anlaşma geçen çeşitli kısıtlamaları ihlal ediyor.

UAEK raporunda İran’ın IR-4 makinelerinden oluşan bir santrifüj sistemi zinciri de kurmaya başladığını ancak IR-6 makinelerinden kurmayı planladığı üçüncü zincire henüz başlamadığını belirtti.

İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif dün yaptığı açıklamada nükleer anlaşmada yer alan yükümlülüklere geri dönmek için önceki şartlarını tekrarlayarak Tahran’ın, Washington’un yaptırımları kaldırması durumunda yükümlülüklere “kendiliğinden” geri dönmeye hazır olduğunu vurguladı.

Zarif, “İran” gazetesine verdiği demeçte “Yaptırımların kaldırılması ve İran’ın (anlaşmaya) geri dönmesi uzun zaman alacak taahhütler gerektirmiyor. Sayın Biden ABD’nin taahhütlerini yerine getirmek isterse, hemen nükleer taahhütlerimize dönebiliriz” ifadelerini kullanarak ülkesinin “ABD’nin anlaşmaya geri dönme şekline” ilişkin müzakerelerde bulunmaya hazır olduğunu belirtti.

Şarku’l Avsat’ın Fransız haber ajansı AFP’den aktardığı habere göre Zarif yaptığı açıklamalarda şu ifadeleri kullandı:

“Biz müzakereye karşı gelmedik ve gelmeyeceğiz de. 5+1 çerçevesinde bir müzakere yapılabilir. Biden’ın nükleer anlaşmaya geri dönmek istemesi iyi bir şey. Birleşmiş Milletler (BM) üyesi olarak ABD’nin taahhütlerini yerine getirmeli, yaptırımları kaldırmalı ve Trump’ın 2231 sayılı karara karşı gelerek yaptığı yıkıcı uygulamaları durdurmalıdır. Yaptırımlar kaldırıldıktan sonra müzakere için gerekli olan bir sonraki adım ABD’nin geri dönmesidir. Ancak bu öncelikli değil. Öncelikli olan şey ABD’nin yasaları delmeyi bırakmasıdır.”

ABD Başkanı Donald Trump, İran’a nükleer ve bölgesel düzeyde davranışlarını düzeltmesi için “azami baskı” politikasını benimsemiş ve 2018 yılında nükleer anlaşmadan çekildiğini açıklamıştı.

Ancak ABD başkanı seçilen Joe Biden seçim kampanyasında Tahran’ın yükümlülüklerine geri dönmesi halinde Washignton’un nükleer anlaşmaya geri dönebileceğinin ve Trump’ın izlediği “yolu değiştirebileceğinin” sinyallerini vermişti.

Biden’ın anlaşmaya geri dönmek istemesini “oldukça iyi” bir şey olarak gören Zarif “Washington’un yükümlülüklerine geri dönmesi halinde yapacağımız şey hızlı olacak. Bu yükümlülüklerimize geri döneceğimiz anlamına geliyor (…) Bu konunun müzakere edilmesine gerek yok. İran hiçbir şartı kabul etmeyecek. Biden Beyaz Saray’a geçince tüm yaptırımları üç yürütme emri ile kaldırabilir” ifadelerini kullandı.

Zarif “ABD yönetimine yanlış mesajlar gönderen” iç tarafları eleştirerek “Bazı kesimler hiçbir dayanağı olmayan iç siyasi endişeler yüzünden şu an müzakerelerin başlamasından endişe duyuyor” dedi.

Diğer taraftan IRNA resmi haber ajansına göre Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ise eleştiri yapanlardan “eleştiri adına siyasi oyunun kurallarını değiştirmemelerini” istedi. Ruhani bazı tarafları ABD’yi aklayarak hükümetine “darbeler” indirip haziran ayının başlarında yapılması planlanan cumhurbaşkanlığı kampanyasına dahil olmakla suçladı. Ancak bu sözleri ile kimleri hedef aldığını söylemedi.

Ruhani haftalık kabine toplantısı kapsamında televizyonda yaptığı açıklamada insanların “hayal kırıklığı” yaşamasına karşı uyarıda bulunarak “Kendi seçimleriniz için istediğinizi yapmanızda bir sorun yok ancak toplumda hayal kırıklığına yol açmak ulusal bir ihanettir” dedi.

Geçtiğimiz pazar günü Parlamento Başkanı Muhammed Bakır Kalibaf İran’ın içinden geçtiği ekonomi krizine ilişkin “yanlış manşetler” verilmesini eleştirerek sorunun Michigan, Georgia ve Arizona’da olmadığını aksine Tahran’da hükümetin merkezi olan Pasteur bölgelerinde ve parlamento merkezi Baharistan’da olduğunu söyledi.

Ruhani, Biden yönetiminin Trump yönetiminin izlediğinden farklı bir politika izlemesinin olası olduğunu belirtti. Ruhani “yeni ABD yönetiminin kurallara saygı duyulmasını tekrar sağlayacağını” ve bunun da “tehdit havasından fırsat havasına doğru kademeli bir geçişe” kapı aralayacağını düşünüyor.

IRNA haber ajansına göre İran Cumhurbaşkanlığı Ofis Müdürü Mahmud Vaizi, “farklı senaryolara” göre İran Dışişleri Bakanlığı’nın müzakere masasına dönmeye hazır olduğuna işaret ederek Ruhani yönetiminin “durumu değerlendirmek için yeni ABD yönetimiyle hiçbir ilişkisi olmadığını” söyledi.

Vaizi İran’ın ABD’ye karşı tutumunun “değişmediğini” söyleyerek hükümetin adımlarını “ülkenin ilkelerine, sistemine ve dini lider Ali Hamaney’in tavsiyelerine göre” atacağını da sözlerine ekledi.

Şarkul Avsat