Geçtiğimiz Temmuz ayında Ahvaz’da düzenlenen protestolar sırasında sosyal medya sitelerinde paylaşılan bir kare

Huzistan’daki ayaklanmanın bastırılması için “Tahran’daki en ölümcül güçler” görevlendirildi

İran’ın birçok şehrinde dayanışma protestoları devam ederken dört polisin yaralandığı duyuruldu

Kaynaklar,  İran’ın güneybatısındaki Huzistan eyaletinde nehirlerin yönünü değiştirme politikasına karşı başlayan protesto hareketini bastırmakla görevli Polis Özel Kuvvetler ekiplerinin arasında protestolara müdahale etmek için ‘Tahran’daki en ölümcül birimlerin’ olduğunu söylediler.

Protesto yürüyüşlerinin birçok ilde güvenlik güçleri ile göstericiler arasındaki çatışmalara dönüştüğü bir dönemde, güvenlik önlemlerinin sıkılaştırılmasının ardından dayanışma protestoları da ülkenin batısından kuzeydoğusuna kadar çeşitli şehirlere yayılarak devam ediyor.

Yaklaşık bir ay önce Karha Nehri’nin kurumasına yönelik bölge halkının verdiği genel tepkinin ardından 10 gün önce Arap kökenli İranlıların yoğun nüfusa sahip olduğu Huzistan eyaletinde protesto gösterileri patlak verdi. Karha Nehri’nin kuruması, önce Irak sınırındaki Havize Bataklığı’nda ardından nehir yakınlarında bulunan tüm şehir ve köylerde ciddi bir çevresel krize neden oldu.

Yetkililer, sorunun yüksek hava sıcaklıkları ve yağış oranlarındaki düşüşten kaynaklandığını öne sürdüler. Ancak İran Meclisi’ndeki Ahvaz milletvekilleri, verimli Ahvaz Ovası’ndaki su akışını kontrol altına alıp, özellikle hassas illere dağılmış çelik fabrikalarını soğutmak amacıyla başta İsfahan olmak üzere İran platosuna aktarmayı amaçlayan ‘Behest-Abad’ adlı nehir derivasyon projesini suçluyorlar.

Cumartesi günü geç saatlerde Ahvaz ve Mahşehr mahallelerinde tansiyonun yüksek olduğu bir atmosferi yansıtan görüntüler yayınlandı. Huzistan’ın irili ufaklı şehirlerindeki eylemciler, İran Polis Özel Kuvvetleri’nin yoğun olarak konuşlandırılması nedeniyle çoğu şehrin sokaklarında çatışmalar yaşandığını aktardılar. Fars Haber Ajansı ise el-Felahiye kentinde motosikletli silahlı kişilerce bir polis arabasına açılan ateş sonucu 4 polis memurunun yaraladığını bildirdi.

İran’ın batısındaki Kuzey Horasan eyaletinin yönetim merkezi Bucnurd kenti ve Kürdistan eyaletinin Saggız kentinde de dayanışma protestoları düzenlendi. Ardından protesto gösterileri Huzistan’ın kuzeyindeki İlam eyaletinin yönetim merkezi İlam şehrine yayıldı. İran’ın kuzeybatısındaki en büyük şehir olan Tebriz’de de benzer protesto gösterilerinin başlamasından saatler sonra, Tahran, Yezd, Buşehr, Luristan, İsfahan ve Elburz eyaletleri de protestolara katıldı.

Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet, geçtiğimiz cuma günü yaptığı açıklamada, BM tarafından yayınlanan bir rapora göre 5 milyonluk nüfusunun çoğunluğunu Arapların oluşturduğu Huzistan eyaletinde son yedi gün içinde meydana gelen çok sayıdaki ölüm, yaralanma ve geniş çaplı gözaltı kampanyası ile ilgili endişelerini dile getirdi.

İran’ın Dini Lideri Ali Hamaney, cuma günü, ‘su kıtlığını protesto ettikleri için vatandaşların suçlanamayacağını’ söyleyerek yetkilileri krizi ele almaya çağırdı. Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani cumartesi günü yaptığı açıklamada, Hamaney’in tutumunu yineleyerek, “Birkaç kişi dışında vatandaşlar, anayasal hakları olan gösteri yapma haklarını kullanıyorlar” dedi.

Öte yandan İran Dışişleri Bakanlığı’ndan cumartesi günü yapılan açıklamada, Bachelet’in eleştirisi, ülkenin içişlerine müdahale olarak değerlendirerek reddedildi. İranlı yetkililer henüz protestolarda meydana gelen toplam tutuklu ve ölü sayısını açıklamazken İran İnsan Hakları Aktivistleri Ajansı (HRANA), cumartesi günü, protestolar sırasında 10 kişinin öldüğünü, 102 kişinin tutuklandığını bildirdi.

Güvenlik nedenlerinden ötürü kimliklerinin açıklanmasını istemeyen Ahvazlı kaynaklar, Şarku’l Avsat’a yaptıkları açıklamalarda, bu hafta başlarında bölgeye üç Polis Özel Kuvvetler taburu takviye edildiğini, kriz anlarında Ahvaz kentinin kuzeybatısında konuşlu özel kuvvetleri destek güç sağladıklarını ve protestoları dağıtmak için müdahale ettiklerini söylediler.

Kaynaklardan biri, şu an Huzistan eyaletinin çeşitli şehirlerinde Polis Özel Kuvvetleri’ne, üniformalarının ve özel araçlarının siyah rengiyle ayırt edilen, doğrudan İran Polis Özel Kuvvetler Komutanlığı Başkanı Hasan Karami’den emir alan ve İran genelinde kriz zamanlarında özel görevler yürütmekle görevli olan özel kuvvetler birimi NOPO’nun liderlik ettiğini söyledi.

Bir diğer kaynak, başlangıçta Arap şehirlerinde konuşlanan kuvvetler arasındaki ‘en ölümcül’ birliğin ‘Dayanışma ve Destek Tugayı 201’ olarak adlandırıldığını ve karargahının başkent Tahran’da bulunduğunu söyledi. Kaynak, birliğin pazar akşamı protestoların merkez üssü olan Huzistan’ın batısındaki Hafaciye kentine gelişinden birkaç saat sonra protesto gösterilerine müdahale ettiğini, pazar akşamı geç saatlerde başlayan operasyonunun pazartesi sabahına kadar devam ettiğini kaydetti.

Pazar günü, İran’ın çeşitli bölgelerinde, Polis Özel Kuvvetleri’ne ait araç konvoyunun devriye gezdiğini gösteren birkaç video kaydı yayınlanırken pazartesi günü, Ahvaz Havaalanı’ndan takviye güçlerin transfer edildiğine dair haberler basında yer aldı.

Pazar günü geç saatlerde Polis Özel Kuvvetleri’nin şehre girişinden saatler sonra Ahvaz’dan gelen görüntülerde, protestocuların üzerine ateş açıldığı ve göz yaşartıcı gazla müdahale edildiği görüldü. Geçtiğimiz çarşamba akşamı, kameralar, iletişim engelleme sistemi, veri analizi, tazyikli sular, protestoculara karşı kötü koku ve renk püskürtecek cihazlar ve sesli uyarı sistemiyle donatılan Ratek zırhlı otobüsünün Hafaciye şehrinin merkezindeki Şuheda Kavşağı’nda görüldüğü bir video kaydı yayınlandı.

Ratek zırhlı otobüsleri 21 adet keskin nişancıyı taşıyabilecek, göz yaşartıcı gaz kapsülleri ateşleyebilecek kapasiteye sahipler. Yoğun katılımlı ve güvenlik güçlerinin girmesinin zor olduğu protesto gösterilerine karşı kullanılmak amacıyla dört yıllık bir çalışmanın ürünü olan bu otobüsler ilk kez Ekim 2018’de ortaya çıktı.

Kaynak, NOPO’yu, ‘İran’daki en ölümcül ve acımasız tabur’ olarak nitelerken başkent Tahran’ın hayati bölgelerinde düzenlenen protestoları bastırmakta görev aldığını belirtti. Huzistan’daki üçüncü takviye tabur ise, kriz zamanlarında Ahvaz’daki Polis Özel Kuvvetleri’ne takviye güç olarak hizmet veren (Huzistan’ın doğusundaki) Luristan eyaletinin merkezi olan Hürremabad şehrinde bulunan Polis Özel Kuvvetler birliğiydi.

İran kamuoyunda protestolara yapılan müdahaleye yönelik yoğun eleştirilerin ardından, birlik pazartesi akşamı Hafaciye şehrinden kısmen geri çekildi, ancak salı günü geri döndü ve şehrin çeşitli noktalarına konuşlandırıldı. Yerel güvenlik güçleri de kentin çeşitli bölgelerinde ve komşu köylerde tutuklama kampanyası başlattı. Hafaciye şehrinde, Irak sınırındaki Karha Nehri ve Büyük Göl’ün kurumasına karşı düzenlenen barışçıl protestoların artmasının ardından Polis Özel Kuvvetler birliklerinin şehre gelene kadar herhangi bir can kaybı olmamıştı.

Bu arada Hafaciye’deki bir mahkeme, 20 tutukluyu suçlu bularak Ahvaz kentindeki büyük cezaevlerine gönderdi. Kaynaklar, her gece en az 100 kişinin tutuklandığını söylediler. Kaynakların verdiği bilgilere göre yetkililer, henüz haklarında suçlama yapılmayan bazı tutukluların serbest bırakılmaları için en az iki milyar riyal kefalet talep ettiler.

Protestocular, geçtiğimiz hafta boyunca taleplerini dile getirmek amacıyla barışçıl bir şekilde yürüyüş düzenlemek için gündüz havanın aşırı sıcak olması nedeniyle gecenin serinliğinden yararlandılar. Arap şehirlerinin eski mahallelerinde, şehir merkezlerine giden yolların beton bloklarla trafiğe kapatılması ve çok sayıda kontrol noktasının kurulması nedeniyle gece yürüyüşleri güvenlik güçleriyle yaşanan çatışmalara dönüştü.

Yetkililer mobil internet kesintisini sürdürürken protestocuların sokağa çıktığı her alanda internet kesildi. İletişim kurma konusunda güçlükler yaşanırken, Huzistan’ın kentlerinde ve Mahşehr limanında güvenlik güçleri ve protestocuların karşı karşıya geldiği ve polisin protestoculara gerçek mermilerle müdahale ettiği görüntüler sosyal medya sitelerinden yayınlandı. Öte yandan, büyük şehirlerin kenar mahallelerindeki protestocular, otoyolları trafiğe kapattılar.

Tüm bunlara ek olarak İran Devrim Muhafızları Ordusu (DMO) güçleri ve DMO’nun bir kolu olan Besic unsurları, eyaletteki çeşitli şehir ve köylerden üyelerini dün Hafaciye şehrindeki ‘isyancılara ve kamu mallarına zarar verenlere’ karşı harekete geçirdi.

Kimliğinin açıklanmasını istemeyen Ahvazlı bir protestocu, “Yetkililer yangına körükle gidiyorlar. Burası Tahran değil. Halk, sularının yağmalamasına karşı barışçıl protestoları sürdürmeye kararlı” ifadelerini kullandı.

Şarku’l Avsat