Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı Genel Başkanı Rafael Grossi (UAEA)

İran, Grossi’yi Abdullahiyan ile görüşmeye davet etti

Grossi, öne çıkan sorunları görüşmek üzere Tahran’ı ziyaret etmeyi planlıyor.

Uluslararası alanın önde gelen ülkeleri ile Tahran arasındaki 2015 nükleer anlaşmasını yeniden hayata geçirme yönündeki müzakerelerin devam ettirilmesine yönelik çabalar sürüyor. İran Dışişleri Bakanlığı yaklaşık üç ayın ardından dün Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Genel Müdürü Rafael Grossi’yi ‘yakında’ İran ziyaretine davet ettiğini duyurdu.

Bakanlık Sözcüsü Said Hatipzade, haftalık basın toplantısında yaptığı açıklamada şunları söyledi:

“Grossi’yi Tahran’ı ziyaret etmesi için davet ettik. Ziyarete ilişkin tarih belirlendi. Şimdi cevap bekliyoruz. Yakında İran’ı ziyaret etmesi muhtemel. Grossi, ziyareti sırasında İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan ve İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı ile bir araya gelecek.”

Söz konusu daveti doğrulayan UAEA ise ziyaret için bir tarih belirlendiğini söyledi. Ancak Hatipzade, Grossi’nin söz konusu ziyaretinin ajansın 35 ulustan oluşan yönetim kurulunun gelecek haftaki toplantısından önce gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini belirtmedi.

Batılı güçler eylül ayında UAEA Yönetim Kurulu’nun üç aylık toplantısında İran’ı kınama kararından vazgeçmişti. Zira öncesinde 12 Eylül’de bazı nükleer faaliyetlerin izlenmesinin uzatılmasını kabul eden Tahran, Grossi’yi önemli meseleler hakkında görüşmek üzere Tahran’ı ziyaret etmeye davet etmişti.

Ancak Batılı güçler, yine de İran’ı şu iki önemli konuda harekete geçmeye çağırıyor: Belirtilmemiş üç bölgede bulunan uranyum izlerinin açıklaması ve UAEA müfettişlerinin kameraları değiştirmek için Kerec’deki Tissa nükleer yerleşkesindeki santrifüj bileşenlerinin üretimi için burayı ziyaret etmelerine izin verilmesi.

Grossi, eylül ayı sonlarında BBC ile yaptığı röportajda İran’ı ziyaret ederek yeni Cumhurbaşkanı ve Dışişleri Bakanı ile görüşmeyi planladığını açıklamıştı. Açıklamasında şu ifadeleri kullanmıştı:

“Yeni hükümet, UAEA veya genel olarak uluslararası toplumla iş birliği ve nükleer program konusunda oldukça katı görüşlere sahip. Onlara bu arzumdan bahsettim ve kabul ettiler. Umarım bunu çok yakında gerçekleştirebiliriz, böylece birbirimizi tanırız. Konuşmaya başlamamız gerekiyor. Onlarla oturmalıyım. Ne düşündüklerini duymak istiyorum. Umarım beni de dinlerler.”

Bu ayın başlarında yaptığı açıklamalarda talebinin karşılanmadığını birkaç kez vurgulayan Grossi, AP’ye konuşarak UAEA’nın yürüttüğü misyonun yoğun bulutlar arasında uçmaya benzediğini söyledi. İran’da sıkı güvenlik önlemlerinin yanı sıra hükümet değişikliği nedeniyle uluslararası teftiş misyonlarının engellenmesine de dikkat çekti.

Tahran ile UAEA arasındaki çözülmemiş meselelerin, İran ile dünya güçleri arasında 29 Kasım’da devam edecek olan söz konusu müzakereleri engelleyebileceği belirtiliyor. Nisan ayında başlayan müzakereler, muhafazakar İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin Haziran ayında seçilmesi ardından askıya alınmıştı.

ABD ve Avrupa Birliği (AB) birkaç haftadır İran’ı UAEA’ya yanıt vermemekle suçlayan bir makale yayınlama olasılığını tartışıyor. Ancak ABD merkezli Axios internet sitesinin geçen hafta Batılı kaynaklara atıfta bulunduğu haberine göre İran’ın nükleer müzakerelerin yeniden başladığını açıklaması ardından, İngiltere’nin bastırdığı bu hamlenin gerçekleşmesi pek olası değil. İran, UAEA Yönetim Kurulu toplantısında kendisine karşı olası adımlar konusunda üstü kapalı uyarıda bulunmuştu.

Rusya’nın Viyana Uluslararası Kuruluşlar Daimi Temsilcisi Mihail Ulyanov ise nükleer anlaşmaya dahil olan tarafları Viyana görüşmelerinde anlaşmaya varmayı zorlaştırabilecek adımlardan ve söylemlerden kaçınmaya çağırdı. Ulyanov Twitter hesabından yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:

“Viyana’daki müzakereler yeniden başlayana kadar nükleer program çevresindeki durumun normalleştirilmesi, yaptırımların kaldırılmasını zorlaştırabilecek adım ve söylemlerden uzak durulması çok önemli.”

İran’ın baş müzakerecisi Ali Bakıri Kani ise söz konusu davet öncesinde Fransa, Almanya ve İngiltere’de günler süren ön görüşmelerde bulunmuş, ardından da AB Viyana müzakereleri koordinatörü Enrique Mora ile bir araya gelmişti. İran Dışişleri Bakanı da nükleer anlaşmayı imzalayan ülkelerden mevkidaşlarıyla temaslarda bulunmuştu.

Yeni İran hükümetinin iktidara gelmesinden bu yana birçok önemli konu hakkında müzakere heyetiyle iletişim kurmamasına ‘şaşırdığını’ dile getiren Grossi, UAEA Yönetim Kurulu’nun bu ayın 22’sinde başlayacak olan toplantısı öncesinde İran’ı ziyaret etmeyi umduğunu söylemişti.

Grossi’nin eleştirilerine yanıt olarak Hatipzade ise “UAEA; hem İran Atom Enerjisi Kurumu ile hem de Viyana’daki İran Büyükelçiliği’ndeki meslektaşlarımızla oldukça yakın ilişkilere sahip” açıklamasında bulundu.

Söz konusu tesisin haziran ayında tahribata uğraması üzerine UAEA’nın buradaki dört kamerasının biri zarar görmüştü. UAEA, İran’dan olup bitenleri açıklamasını istediğini bildirmişti.

2018’de ABD Başkanı Donald Trump’ın anlaşmadan çekilerek İran’ı yeniden yaptırımlara tâbi tutması ardından İran ise zenginleştirilmiş uranyum stoklarını artırıp daha yüksek derecede saflaştırmaya başlamış, üretimi hızlandırmak için gelişmiş santrifüjler kurarak bu ihlalleri hızlandırmıştı.

Altı tur dolaylı görüşmelere rağmen ABD Başkanı Joe Biden ile Tahran yönetimi arasında hangi adımların ne zaman atılacağı konusundaki anlaşmazlıklar sürüyor. Asıl mesele, Tahran’ın kabul edeceği nükleer kısıtlamalar ve Washington’ın hangi yaptırımları kaldıracağı etrafında dönüyor.

İran Dışişleri Bakanı Abdullahiyan bu ayın başlarında Washington’dan bir iyi niyet işareti olarak Tahran’ın dondurulan 10 milyar dolarlık fonunun serbest bırakılmasını talep etmişti.

Hatipzade, İran’ın 3,5 milyar dolarlık varlıklarının serbest bırakıldığına ilişkin haberlerle ilgili soruya şu yanıtı verdi:

“Daha önce de söylediğimiz gibi yurt dışında çok miktarda varlığımız var ve bunları kademeli olarak serbest bırakılması için çalışıyoruz. Bugün temel emtialar ithal ediliyorsa bu, varlıkların kademeli olarak serbest bırakıldığı anlamına geliyor.”

İran Merkez Bankası pazar günü yaptığı açıklamada temel emtiaların satın alımı için 1 milyar dolar ayırdığını, bu miktarın bir kısmının yakın zamanda elde ettiği gelirler olduğunu duyurdu.

Şarku’l Avsat