Gantz’ın Fas ziyareti gergin bir atmosferde gerçekleşiyor

İsrail Savunma Bakanı Benny Gantz dün gece saatlerinde Rabat-Sale Havaalanı’na indi.

Bu ziyaret, geçen yıl 22 Aralık’ta Fas-İsrail-ABD anlaşmasının imzalanmasından bu yana bir İsrail Savunma Bakanı’nın Fas’a düzenlediği ilk resmi ziyaret olma özelliğine sahip. ABD, söz konusu anlaşma uyarınca Fas’ın Batı Sahra bölgesindeki egemenliğini tanımıştı.

Fas ve İsrail arasındaki ilişkilerin normale dönmesinden bir yıl sonra gelen Gantz’ın Rabat ziyareti, iki ülke arasındaki askeri ve güvenlik işbirliğini güçlendirmeyi hedefliyor. Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre, Gantz, Fas ziyareti kapsamında Kral 6. Muhammed’in dedesi Kral 5. Muhammed’in anıt mezarını ziyaret edecek ve yeni hükümetin Savunma Yönetiminden Sorumlu Delege Bakanı Abdullatif Ludiyyi ile bir araya gelecek.

Ziyaret hakkında bilgi sahibi bir diplomatik kaynağın Şarku’l Avsat’a aktardığına göre, Ludiyyi ve Gantz iki ülke arasında bir mutabakat zaptı imzalayacak. Gantz’ın Ofisi, daha önce yaptığı açıklamada, İsrailli Bakanın “iki ülke arasındaki askeri işbirliğini geniş hatlarıyla çizecek” bir anlaşma imzalayacağını bildirmişti.

Gantz bugün aynı zamanda Fas Dışişleri Bakanı Nasır Burita ile görüşecek. Burita, ABD’li mevkidaşı Antony Blinken ile görüştüğü Washington ziyaretinden sonra dün Rabat’a dönmüştü.

Gantz’ın ziyaret programında Kral 6. Muhammed ile görüşmesi bulunmuyor. Ancak güvenilir bir kaynak, böyle bir görüşmenin bu akşam Buzinka Sarayı’nda gerçekleşmesini ihtimal dahilinde gördüğünü ifade etti.

Gantz yarın (Perşembe) ise Fas Araştırma ve Dökümantasyon (DGED) isimli dış istihbarat biriminin Genel Müdürü Muhammad Yasin el-Mansuri ile bir araya gelecek.

İsrailli bir yetkili Gantz’ın Fas ziyaretinin “İsrail ile Fas arasında gelecekte güvenlik ilişkilerinin kurulması için bir temel taşı olmayı” hedeflediğini söyledi. Yetkili, “Birtakım iş birliklerimiz vardı. Fakat onları resmiyete kavuşturacağız. Bu (ziyaret) aramızdaki ortaklığın kamuoyuna ilanıdır” dedi.

Gantz, Fas’taki temaslarını, Ed-Daru’l Beyda kentindeki bir Yahudi sinagogunu ziyaret edip Fast’aki Yahudi diasporasından kişilerle görüşerek tamamlayacak.

Tel Aviv ve Rabat arasındaki ilişkilerin yeniden başlatılmasından bu yana Gantz’dan önce İsrail Ulusal Güvenlik Danışmanı ile İsrail Dışişleri Bakanı Fas’ı ziyaret etmişti. Fas; Sudan, Bahreyn ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden (BAE) sonra ABD’nin garantörlüğünde 2020’de İsrail ile ilişkileri tekrar başlatan dördüncü Arap ülkesi olarak biliniyor.

İsrail’in 1993’te Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) ile Oslo Anlaşması’nı imzalamasından sonra Tel Aviv ve Rabat arasında diplomatik ilişkiler kuruldu. Rabat, 2000 yılındaki İkinci Filistin Ayaklanması sebebiyle söz konusu ilişkileri kesti.

Gergin atmosfer

Gantz’ın Fas ziyareti, Cezayir’in Ağustos ayında ‘düşmanca eylemler’ sebebiyle Rabat ile ilişkilerini kesmesinin ardından oluşan gergin bir atmosferde gerçekleşiyor. Nitekim Fas, Cezayir’in ilişkileri kesme kararından ‘üzüntü duyduğunu’ ve kararın arkasındaki gerekçeleri ‘asılsız’ diye nitelemişti. Cezayir’in desteklediği Polisario Cephesi Cuma günü yaptığı açıklamada, Batı Sahra’daki Fas güçlerine karşı askeri operasyonlarını ‘yoğunlaştırdığını’ duyurdu.

Tel Aviv Üniversitesi’nde İsrail-Fas ilişkileri uzmanı Bruce Madi Weitzman verdiği demeçte, ziyaretin zamanlamasının tesadüf olmayabileceğine dikkat çekti. Weitzman, “Cezayir ile yaşanan gerilim bağlamında Faslılar muhtemelen dünyaya, kendi halkına, Cezayirlilere ve aynı şekilde Batı’ya, tüm gereklilikleriyle beraber İsrail ile ilişkilerini derinleştirmeye başladıklarını göstermek istiyorlar” dedi.

İlişkilerin ekonomi boyutuna gelince, İsrailli sondaj şirketi Ratio Petroleum, Batı Sahra’nın en büyük ikinci şehri Ed-Dahile açıklarında gaz rezervlerinin keşfi için geçen ay bir Faslı şirketle ortaklık anlaşması imzaladı.

İlişkilerin askeri boyutunda ise, İsrail, silahlı insansız hava araçları (SİHA) ile İsrail şirketi NSO tarafından geliştirilen Pegasus uygulaması gibi güvenlik amaçlı uygulamaların satışı noktasında Fas’ın en önemli ihracatçısı olarak biliniyor. Bu alandaki satışlar İsrail Savunma Bakanlığı’nın onayına bağlıdır.

Şarku’l Avsat